De rivier Kymijoki stroomt in het zuiden van Finland. Fiets langs het woeste water en door de machtige bossen, waar je het getik van spechten hoort. De oude papier- en ijzerfabrieken zijn creatieve broeinesten.
Al bij de eerste aanblik ben ik verliefd. Kymijoki is niet zomaar een rivier. Hij is speels, soms zelfs onstuimig. Het water klettert over de glad geslepen rotsen, en glinstert in de zon. Lichtblauw, met wit schuim. De rivier stroomt vrijwel ongeremd van het Päijänne-meer richting de kust. Hij heeft alle vrijheid, dammen zie je hier weinig. Op de meest wilde plekken staan vissers, die hun best doen zalm te vangen.
Fietsroute: Unforgettable Kymijoki River Valley
Samen met Fergal fiets ik de ‘Unforgettable Kymijoki River Valley Cycling Route’, oftewel de ‘Onvergetelijke Kymijoki Rivier Vallei Fietsroute’ (240 kilometer). Het beginpunt is het treinstation van Kouvola. Na fietspaden langs wat drukkere wegen komt de rivier in zicht, die het landschap zo schitterend maakt. De naam Kymijoki komt uit het oud-Fins en betekent ‘grote rivier’; met zijn 204 kilometer is hij de op drie na grootste rivier van het land.
Natura 2000-gebied
Kymijoki heeft volop stroomversnellingen, die onderdeel zijn van een beschermd Natura 2000-gebied. Soms loopt het fietspad direct langs het woeste water, andere keren moet je even de route af, met de fiets of wandelend, om bij de rivier te komen. De mooiste plekken staan aangegeven in de handige app Outdooractive, die ik gebruik om de route te volgen; er zijn geen wegwijsbordjes. Op de website kun je de gps-route downloaden.
Cultuurpark Ankkapurha
De rivier bracht ook een hoop rijkdom. Langs de oevers staan nog altijd de oude papier- en ijzerfabrieken, waar je vandaag de dag musea en ateliers kunt bezoeken. Zo’n 25 kilometer ten zuiden van Kouvola fiets ik het Cultuurpark Ankkapurha binnen. In het dorp Inkeroinen ontwierp architect Alvar Aalto in de jaren dertig tot vijftig het district Tehtaanmäki, met huizen, een school, artsenpraktijken en sauna’s voor de arbeiders van de papierfabriek Anjala.
Papierfabriek Anjala
Ankkapurha is oud-Fins voor ‘grote stroomversnellingen’. Papierfabriek Anjala – ook ontworpen door architect Alvar Aalto – werkte op waterkracht, en was omringd door bossen. Binnen bezoek ik het Ankkapurha Industrieel Museum (’s zomers open, wo/do/za/zo), met de eerste continu werkende kartonmachine van Finland, die van 1897 tot 1978 in gebruik was. Zwartwitfoto’s geven een inkijkje in het leven van toen. De arbeiders moesten keihard werken, maar de huizen waren modern voor die tijd, en er was plek om te recreëren.
Zomercafé Makasiinikahvila
Op het terrein bevindt zich ook het Zomercafé Makasiinikahvila, waar je van begin juni tot eind augustus koffie kunt drinken. In de vitrine liggen volop glutenvrije lekkernijen, van hartige taart tot cake, en er is schepijs. Finland blijkt een walhalla voor mensen met coeliakie en glutenintolerantie, en trouwens ook voor vegetariërs; de restaurants hebben volop opties, van glutenvrije (vegan) hamburgers tot zoete snacks. Makasiinkahvila huist in de oude graanschuur van een landhuis, met op de bovenverdieping wisselende kunsttentoonstellingen.
De stroomversnellingen van Ahvio
Even volgen we weer wat drukkere wegen, tot de route verdergaat over een gravelpad. Wat een contrast! Dag auto’s, hallo bossen. Er groeien ontzettend veel verschillende bomen; met een natuur-app ben je hier wel even zoet. Over een smal onverhard pad gaan we een stukje van de route af, voor de stroomversnellingen van Ahvio, die 1,2 kilometer lang zijn. Het water kolkt, de oevers zijn begroeid met planten, bomen en mos; wat een heerlijke wildheid. Ik zou hier met gemak uren kunnen blijven staan, mits er geen muggen waren.
Slapen in Laawu-huisje
Niet veel later bereiken we onze slaapplek voor vannacht. Aan de oever van de stroomversnelling Kultaa kun je bij Erämys Keisarin Kosket Oy een ecologisch Laawu-huisje huren. Wat een waanzinnige plek! Het ruisen van de rivier werkt mediterend; als er nog piekerende gedachtes waren, dan zijn die nu in één keer verdwenen. Eigenaar Sauli Orimus grilt zalm voor ons, vers uit de rivier. Daarna geniet ik met een kop koffie op een bankje van het uitzicht. Al die kleuren groen en blauw, die in de laaghangende zon steeds magischer worden…
Houtgestookte sauna
De Finnen zijn er gek op: sauna’s. Niet voor niets heten de warmste sauna’s in Nederland ‘Finse sauna’s’ – hoe hoger de temperatuur, hoe beter. “Als kind komen we al in de sauna,” zal de Finse Aleena me later tijdens de reis vertellen, als ze voor de zoveelste keer een plens water op de kolen giet; door de stoom wordt de sauna-ervaring nóg intenser. “We houden van sneeuw en van sauna’s, extreme temperaturen zijn goed.” Fergal en ik warmen onszelf op in de houtgestookte sauna, en duiken daarna de koude rivier in. Wel oppassen, met de flinke stroming!
Middernachtzon
In het zuiden van Finland gaat de zon heel langzaam onder, wat betekent dat je meerdere uren kunt genieten van de prachtige gouden gloed. ’s Nachts blijft de zon iets boven de horizon staan, waardoor het niet volledig donker wordt. Ik word die nacht een paar keer wakker, en kijk telkens door het raam naar de rivier, die in het maanlicht glinstert. Tijdens het toiletbezoek merk ik dat de hemel inderdaad niet pikzwart is, maar donkerblauw. Boven het water hangt een laagje mist, dat er ook nog in de ochtend hangt. Deze plek lijkt telkens anders.
De oude grens met Rusland
Bij het ontbijt ligt Karjalanpiirakka; roggemeel met daarin een vulling van rijst, aardappelen of kaas. Een typische Finse lekkernij. Eigenaar Sauli Orimus vertelt dat we niet ver van de Russische grens zitten, zo’n zeventig kilometer, en dat hij Russische vrienden heeft. De rivier vormde van 1743 tot 1809 zelfs de grens tussen Zweden (waartoe Finland behoorde) en Rusland. Met enige tegenzin verlaten we ons Laawu-huisje. Gelukkig loopt het fietspad eerst nog een stukje langs de rivier, waar we mooi zicht hebben op de stroomversnelling.
Houtindustrie
De bossen zijn niet alleen geweldig om doorheen te fietsen, ze dragen ook bij aan de economie van het land. Finland produceert per jaar ongeveer 44 miljoen kubieke meter hout en is daardoor, op Zweden na, de grootste houtproducent van West Europa. Het land is daarnaast een van ’s werelds grootste producenten van pulp, papier en karton. De resterende oerbossen behoren tot de laatste in Europa en zijn van groot belang voor het overleven van vele dier- en plantensoorten. Zo zie ik vlakbij een zwarte specht langsvliegen.
Zalmvissers
Via een wiebelende houten hangbrug gaan we de rivier over. Rondom de stroomversnelling Siikakoski wordt de route avontuurlijker, en fietsen we over onverharde fietspaden en houten vlonders. De vissers Marko en Niko staan op hun gemakje bij het water, en hopen vandaag zalm en forel te vangen. “Het is eigenlijk te warm nu,” zegt Marko. “Dan blijven de vissen onder water. De ochtenden en avonden zijn het best.” De twee komen uit Helsinki, zo’n anderhalf uur rijden hier vandaan. “Je vangt hier veel, dus die autorit hebben we er wel voor over.”
Keizerlijke Vissershut
De Russische keizer Alexander III bezocht eind negentiende de Kymijoki-monding in Langinkoski en was, net als ik, direct verliefd. Hij liet een zomerresidentie voor zichzelf bouwen, die in 1889 was voltooid. Na een drankje bij het houten restaurant stappen we de Keizerlijke Vissershut binnen – eerst wel plastic zakjes om de schoenen, om de historische grenen vloer te beschermen. “In Langinkoski kon de keizerlijke familie de hofetiquette van het Winterpaleis in Sint-Petersburg even vergeten en heerlijk ontspannen,” vertelt de gids. “De keizer viste en hakte hout, de keizerin kookte.”
Finse ambacht
De vissershut is het enige gebouw dat eigendom van de keizer was en buiten de Russische grenzen bewaard is gebleven. “Het was bijna gesloopt, vanwege de vroegere overheersing door de Russen,” vertelt de gids. “Maar de lokale bewoners realiseerden zich dat er veel Finse ambacht in het huis is.” Zo zijn de glazen geblazen in de plaatselijke Karhula-glasfabriek. Originele artefacten en foto’s geven uitleg over de vroegere eigenaars van het huis. Op de binnenplaats staan een kapel, viskwekerij, vissershuisje en schuur voor visgerei.
Maritiem Centrum Vellamo
Door het bos en over fietspaden bereiken we Kotka, een havenstad gelegen aan de Finse Golf. Maritiem Centrum Vellamo vertelt over de zee en maritieme geschiedenis. Ik wandel onder meer door ijsbreker Tarmo; een stoomschip uit 1907, dat de waterwegen in de winter open moest houden. In de jaren dertig redde het schip 230 vissers en 125 paarden, ook werd het in beide wereldoorlogen gebruikt. Zonder wegwijsbordjes zou ik zo verdwalen in de vele gangen, met slaapvertrekken, keukens en, helemaal beneden, de (stinkende) machinekamers.
Zeepark Katariina
Kotka staat bekend om zijn vele parken. Na Meriniemi, een chique houten villa ontworpen door stadsingenieur Th. Borchardt in 1898, fiets ik over onverharde paden tussen de bomen en langs het water, met hier en daar charmante zandstranden. Rondom de ruïnes van het achttiende-eeuwse fort Svensksund ligt Katariina Meripuistok (Zeepark Katariina), een recreatiegebied van maar liefst twintig hectare. Zelfs als je in de stad woont, is in het zuiden van Finland de natuur op wandelafstand te vinden. In de ochtend is het opvallend rustig.
Terug bij de rivier
Iedere keer als we het water moeten verlaten, valt dat ons weer zwaar. In de buitenwijken van Kotka staan veel inspiratieloze appartementen, maar eenmaal buiten de stad zitten we weer snel in het groen. De route loopt soms langs wat drukkere wegen, dat is hier niet te vermijden, toch overheersen de stille plekken, waar amper een auto te bekennen is. De rivier splitst zich bij de plaats Pernoo, ongeveer 12 kilometer van de zee, in vijf takken, waarvan we er een paar zullen ontdekken.
Café Kuppis
Bij het dorp Pyhtää ligt Café Kuppis, de koffieplek van het Cultuurhuis Pyhtää. Het is een galerie, waar je tussen de kunstwerken koffie met gebak kunt nuttigen. Ook hier zijn weer volop glutenvrije keuzes, en er is een lunchbuffet (voor 11,90 euro). In veel restaurants staat trouwens een koffiekan, en schenk je zelf je eigen kop koffie in. Handig om te weten: hangt er een bordje met ‘santsikuppi’, dan betaal je voor de tweede kop een lager bedrag, vaak is dit omgerekend een of twee euro. Verder zijn de prijzen ongeveer hetzelfde als in Nederland.
Lunchen tussen de schilderijen.
Dam in Hirvikosken
Door Valkmusa National Park fietsen we richting een van de takken van de rivier Kymijoki, die Hirvikosken heet. Een dam reguleert hier de waterstroom. Al is de rivier beschermd, bleek het toch nodig om een dam te bouwen, om overstromingen tegen te gaan. Dit komt deels door de opwekking van hydro-elektriciteit, die de natuurlijke stroming van de rivier heeft beïnvloed. Verderop komen we weer langs een flinke stroomversnelling, die populair is bij rafters.
IJzerfabriek Stockfors
De bossen vervelen nooit. Ze brengen rust in het hoofd. Aan beide kanten van de weg staan sparren, berken en dennen, de grond is bedekt met korstmossen. Na weer een uurtje meditatietherapie in de Finse bossen, bereiken we de oude ijzerfabriek van Stockfors. In de zomer vind je hier het Stockfors Art Festival, met kunst in alle gebouwen. “Overal waar een bordje hangt, kun je naar binnen,” zegt de gastvrouw in het patronaatshuis, waar we weer zelf onze koffie inschenken. Ze geeft een plattegrond.
Stockfors Art Festival
Het museum sluit over een half uur, dus ik besluit snel een kijkje te nemen. De toegang is gratis, net als bij papierfabriek Anjala, en ook nu weer ben ik de enige bezoeker – al zal dat vast door mijn late bezoektijd komen. Het heeft wel wat spookachtigs, zo in mijn eentje door de lege fabriekshallen wandelen, soms een trap af naar een donkere ruimte. In een oude machinekamer klinkt gedreun. Ik bewonder de schilderijen, filmprojecties en mysterieuze installaties. Geweldig, die combinatie van oude panden en moderne kunst.
Brug Savukoski
Terug op de fiets trappen we richting de meest westelijke tak van de rivier Kymijoki. Op de plek van de brug Savukoski bevond zich de grens tussen Rusland en Zweden (waar Finland deel van uitmaakte). In februari 1808 staken de Russische troepen de grens over en brak de Finse oorlog uit. Finland werd een autonoom deel van het Russische rijk (en bleef dat tot 1917). In 1812 verplaatste Alexander I van Rusland uit welwillendheid de grens 200 kilometer oostwaarts.
Strömfors Bed & Bistro
Nog een stukje fietsen en we bereiken onze slaapplek Strömfors Bed & Bistro, in het oude voormalige hoofdkantoor van Strömfors, een van de oudste ijzerfabrieken in Finland, met een eigen gemeenschap. “Tervetuloa,” roept eigenaar Katja Euro vrolijk, als we binnenkomen. Welkom in het Fins. De fietsen mogen we in het voorhalletje stallen, zodat ze makkelijk opgeladen kunnen worden. De driegangenmaaltijd in het restaurant is overheerlijk. De kok werkt met lokale ingrediënten – alles is gluten- en lactosevrij.
IJzerfabriek Strömfors
De volgende ochtend lopen we rond over het terrein van IJzerfabriek Strömfors, in 1695 opgericht door Johan Creuz. De naam komt van A. Nohrström, die het bedrijf, samen met J. Forsell, in 1744 overnam. In de historische gebouwen is van alles te beleven; er zijn tentoonstellingen over het verleden, maar ook kunstexposities, winkeltjes van ambachtslieden, restaurants en café’s. Ik bezoek Yläpaja, de oude smederij, en de hamermolen, die werd aangedreven door een waterrad. Je kunt overal gratis naar binnen stappen.
Vikingtekens
In een van de charmante boetiekjes raak ik in gesprek met ambachtswerker Riika Ahonen. Ze komt uit Lapland, was hier een maand geleden op bezoek en dacht: dit is zo’n geweldige plek, hier blijf ik. “Mijn dochter woont in Helsinki (100 kilometer verderop), dus ik ben nu een stuk dichterbij,” zegt Riika. Ze maakt dromenvangers, sjamanentrommels en sierraden van rendierleer, met symbolen van de sjamanen en Vikingen. “Deze is voor jou,” zegt ze, terwijl ze een prachtige ketting met Vikingtekens geeft. “Die zorgt ervoor dat je veilig bent.” Superlief!
Falurode huizen
We fietsen verder door bossen en velden. In het landschap staan veel houten huizen en boerderijen in het falurood, een traditionele Scandinavische kleur, die ook veel in Zweden en Noorwegen voorkomt. Paarden grazen in de weilanden, en in het bos hoor ik voor de zoveelste keer spechten tegen de boomstammen tikken. Op de gravelpaden komen we bijna niemand tegen. De route bestaat uit een paar lussen, waardoor we (met een klein stukje omrijden) weer uitkomen bij Ankkapurha Culture Park; deze keer overnachten we hier, in een houten vakantiehuis.
Pioneer Park
De laatste dag moeten we een stuk over een drukke weg. Even doortrappen dus! Toch zijn er nog leuke doorkijkjes, naar de houten boerderijen, die het geoogste graan verwerken tot meel, en zonnebloemenvelden. Eenmaal in het dorp Koria fietsen we naar Pioneer Park, een historisch garnizoensgebied, dat de militairen in de jaren twintig en dertig (tijdens de Russische overheersing) bouwden om de nabijgelegen spoorbrug te beschermen. Charmant, al die bakstenen gebouwen, met hier en daar nog oude wachtposten.
Tykkimäki Resort
Op naar Kouvola, terug naar het beginpunt. Ten oosten van de stad maakt de route een rondje om het meer Käyrälampi. Wij overnachten op een van de oevers, in het Tykkimäki Resort. Wat een uitzicht! In ons huisje zit (alweer) een sauna, dus hup, nog één keer de hitte in, en daarna afkoelen in het koude meer. Eenden dobberen nieuwsgierig voorbij. Het werkt uitstekend, zo’n sauna na een dag fietsen; spierpijn heb ik deze week nauwelijks. Ik luister naar het kabbelen van het water, kijk naar de bomen om me heen. Finland, ik ben nog steeds verliefd.
Praktisch
Route: Unforgettable Kymijoki River Valley Cycling Route (Onvergetelijke Kymijoki Rivier Vallei Fietsroute)
Afstand: 240 kilometer
Soort route: De route is te volgen met de app Outdooractive. Je kunt in deze app alle bezienswaardigheden zien, ook de plekken die iets van de route vandaan liggen.
Goed om te weten: Veel musea en restaurants zijn alleen in de zomer open, bekijk van tevoren de openingstijden.
Gewone fiets/e-bike: Wij fietsten de route op e-bikes. Zeker geen must (er zijn heuvels, maar het is geen pittige route). Op Komoot kun je de hoogteprofielen zien.
Slaapplekken
Onze slaapplekken:
Erämys -Keisarin Kosket Oy
Er zit een prijskaartje aan, maar wat een geweldige huisjes, op een schitterende locatie. Eén van mijn mooiste slaapplekken ooit! De houtgestookte sauna is ook top.
Kultaanranta 124, Huruksela, Finland
Sokos Hotel Seurahuone Kotka
Comfortabele kamers in het centrum van Kotka, met uitstekend ontbijt. In hetzelfde gebouw zit het restaurant Frans & Rosalie: erg lekker.
Keskuskatu 21, Kotka, Finland
Strömfors Bed & Bistro
Sfeervol hotel op bijzondere plek, op het terrein van de ijzerfabriek. Het restaurant is subliem, de kok werkt met lokale en verse ingrediënten.
Ruukintie 10, Ruotsinpyhtää, Finland
Ankkapurha
Ruim, eenvoudig vakantiehuis in het Cultuurpark Ankkapurha, met keuken en eigen sauna. Mooie plek, aan de overkant van het Zomercafé. Verderop ligt een jeugdherberg.
Ankkapurhantie 6A, Anjala, Kouvola
Tykkimäki Resort
Je hebt de keuze uit een eenvoudige trekkershut, luxe vakantiewoning of houten Glamping-huisjes. Volop sauna’s en uitzicht op het meer.
Käyrälammentie 22, Kouvola, Finland
Medegefinancierd door de Europese Unie
Deze reis is gemaakt in samenwerking met Visit Kotka-Hamina en medegefinancierd door de Europese Unie.
